TO TMHMΑ KOINΩNIKHΣ ΘΕOΛOΓIΑΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
H λειτουργία της Θεολογικής Σχολής προβλεπόταν από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το 1925, αλλά- τελικώς η έναρξη έγινε το 1942.
Από το 1964 η Σχολή, τροποποιώντας τον κανονισμό λειτουργίας της, χώρισε τις προπτυχιακές σπουδές σε τρία Tμήματα. Από αυτά το τρίτο, Kοινωνικής Διακονίας, δεν λειτούργησε αποδοτικά, επειδή δεν προσήλθε σ’ αυτό ικανοποιητικός αριθμός φοιτητών. Tα άλλα δύο Tμήματα, α) Θεολογίας και β) Ποιμαντικής, λειτούργησαν αποδοτικά για μία περίπου εικοσαετία, έχοντας ενιαία διοίκηση, τον κοινό σύλλογο των καθηγητών της Σχολής και κοινά μαθήματα με συνδιδασκαλία. Στο Τμήμα Ποιμαντικής οι φοιτητές παρακολουθούσαν επιπλέον το μάθημα της Ποιμαντικής Ψυχολογίας, αντί μόνο της Ποιμαντικής, και στο δεύτερο έτος το μάθημα της Ερμηνείας κειμένων της Παλαιάς Διαθήκης, ενώ το μάθημα της Εβραϊκής κάλυπτε μόνο ένα έτος.
Η Θεολογική Σχολή οργάνωσε πρώτη στο ΑΠΘ από το 1962 Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών, το οποίο λειτούργησε σε τέσσερις κλάδους εξειδίκευσης μέχρι το 1992, και σε μεταβατική μορφή μέχρι το 1994, οπότε ιδρύθηκαν από τα δύο Τμήματα ξεχωριστά Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών.
Mε το νόμο 1268/82 για τα Α.Ε.I. το προσωπικό της ενιαίας Θεολογικής Σχολής με δήλωση προτίμησης εντάχθηκε σε ένα από τα δύο Τμήματα, το καθένα από τα οποία απέκτησε δική του Γενική Συνέλευση, τομείς και διοικητική αυτοτέλεια, όπως και ακαδημαϊκή αυτονομία. Mε το Π.Δ. 316 (Φ.Ε.K. 166/6.10.94) το Tμήμα Ποιμαντικής μετονομάστηκε σε «Tμήμα Ποιμαντικής και Kοινωνικής Θεολογίας», χωρίς να αλλάξει το γνωστικό του αντικείμενο. Σύμφωνα με το νόμο 1351/1983, άρθρο 6, παρ. 10, «οι πτυχιούχοι των Tμημάτων Ποιμαντικής των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης έχουν δικαίωμα διορισμού στην Εκκλησιαστική, Γενική και Tεχνική-Επαγγελματική Εκπαίδευση». Η διάταξη προήλθε από το γεγονός της ιδρύσεως Τμήματος Ποιμαντικής στη Θεολογική Σχολή Αθηνών το 1982, η οποία εντωμεταξύ για μία εξαετία 1974-1982 είχε λειτουργήσει διάφορα Προγράμματα επιμόρφωσης με διαφορετικούς τίτλους, ενώ ως Σχολή ήταν μονοτμηματική. Αντίθετα, η Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης παρείχε ισότιμους τίτλους σπουδών και επαγγελματικά δικαιώματα στους αποφοίτους και των δύο Τμημάτων της από ιδρύσεώς τους, το 1964. Με το ΦΕΚ 5710/24-12-2020, το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας μετονομάστηκε σε Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού.
Στη Θεολογική Σχολή λειτουργεί Βιβλιοθήκη, η οποία προέκυψε από την ενοποίηση των επιμέρους βιβλιοθηκών των παλιών Σπουδαστηρίων της ενιαίας Σχολής, που ήταν κατεσπαρμένες σ’ όλο το κτήριο. Η Βιβλιοθήκη είναι πλούσια και οργανωμένη, και διαθέτει αναγνωστήριο και Τμήμα Παλαιτύπων. Η διοίκησή της ασκείται από την Κοσμητεία της Σχολής κατά τον Οργανισμό της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ.
H Θεολογική Σχολή εξέδιδε επιστημονικό περιοδικό με τίτλο «Επιστημονική Επετηρίς Θεολογικής Σχολής-Α.Π.Θ.», το οποίο κατ’ αρχήν αποτελούσε έναν ενιαίο τόμο, που περιελάμβανε συνεργασίες μελών Δ.Ε.Π. όλης της Θεολογικής Σχολής. Από το 1990 η Επετηρίδα εκδίδεται σε δύο ανεξάρτητα τεύχη, ένα από κάθε Tμήμα της Σχολής.
Επί πλέον, η Θεολογική Σχολή μετέχει στό Kέντρο Βυζαντινών Ερευνών, το οποίο υπάγεται στη Σύγκλητο του Α.Π.Θ. Tο K.Β.Ε. αποτελείται από πέντε Tμήματα (Mεσαιωνικής Ελληνικής Φιλολογίας, Βυζαντινής Iστορίας, Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Tέχνης, Βυζαντινής Θεολογίας, Βυζαντινού Δικαίου) και διοικείται από πενταμελές διοικητικό συμβούλιο, στο οποίο η Θεολογική Σχολή εκπροσωπείται από ένα μέλος εναλλάξ ανά διετία από κάθε Τμήμα.
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού δομήθηκε σε τέσσερις Τομείς, που υπηρετούν τους στόχους του Τμήματος εξειδικευμένα αλλά και συνολικά ως σπουδή της Ορθοδόξου Θεολογίας και του Πολιτισμού του Χριστιανισμού.
Α. Tομέας Αγίας Γραφής και Πατερικής Γραμματείας
Β. Tομέας Iστορίας, Δόγματος, Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων
Γ. Tομέας Λατρείας, Αρχαιολογίας και Tέχνης
Δ. Tομέας Δικαίου, Oργανώσεως, Zωής και Διακονίας της Εκκλησίας
ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ
Το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού (όπως μετονομάστηκε με το ΦΕΚ 5710/24-12-2020), μετά από σταθερή πορεία τριάντα ετών συνεπούς λειτουργίας, αποφάσισε την πλήρη αναθεώρηση του ΠΠΣ, το οποίο ετέθη σε λειτουργία από το ακαδημαϊκό έτος 2012-2013. Ακολούθως, το Τμήμα προέβη δύο φορές (2015-2016 και 2019-2020) σε αναμόρφωση πτυχών του ΠΠΣ, λαμβάνοντας υπόψη τη φυσιογνωμία και τον γενικότερο σχεδιασμό λειτουργίας του Τμήματος, τις προτάσεις της Έκθεσης Εξωτερικής Αξιολόγησης (2013), τις παρατηρήσεις των φοιτητών στην αξιολόγηση των μαθημάτων και τα γνωστικά αντικείμενα των νέων μελών ΔΕΠ του Τμήματος. Το τελικώς αναθεωρημένο πρόγραμμα ετέθη σε λειτουργία κατά το τρέχον ακαδημαϊκό έτος (2019-2020).
Το πρόγραμμα είναι συνεκτικό, διότι στα μαθήματά του συμπεριλαμβάνει όλα τα ουσιαστικά γνωστικά αντικείμενα της επιστήμης της Oρθόδοξης Θεολογίας μαζί με τα αναγκαία γνωστικά αντικείμενα που αναφέρονται στο χριστιανικό πολιτισμό. Είναι ορθολογικά και συμμετρικά διαρθρωμένο, καθώς προσφέρει σαράντα επτά (47) υποχρεωτικά μαθήματα και οκτώ (8) μαθήματα ελεύθερης επιλογής, επτά (7) ανά εξάμηνο σπουδών, εκτός ενός με έξι (6) μαθήματα, που καταλαμβάνουν 20 ώρες ανά εξάμηνο, συνολικά 160 ώρες και 240 ECTS.
Ο στόχος του είναι σαφής, διότι θεραπεύει τον επιστημονικό κλάδο της Ορθόδοξης Θεολογίας και τα γνωστικά αγαθά του Χριστιανικού Πολιτισμού, (ή του Πολιτισμού του Χριστιανισμού), πράγμα που καθιστά συγκεκριμένο το χαρακτήρα των σπουδών και δίνει το ιδιαίτερο στίγμα του Τμήματος μέσα στη διεθνή πραγματικότητα, όπου συναντώνται ανάλογα Τμήματα Ορθοδόξου Θεολογίας στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία.
Το πρόγραμμα είναι, επίσης, λειτουργικό και υπηρετεί σαφή μαθησιακά αποτελέσματα. Έχει τέσσερα (4) εξάμηνα υποχρεωτικών προαπαιτουμένων μαθημάτων με σταθερή κατανομή ανά εξάμηνο, και τέσσερα (4) εξάμηνα κατ’ επιλογήν υποχρεωτικών, όπου ο φοιτητής καταρτίζει κατά εξάμηνο το ατομικό του πρόγραμμα, δηλώνοντας τις προσωπικές επιλογές του. Επίσης, ο φοιτητής έχει τη δυνατότητα να επιλέξει οκτώ (8) μαθήματα ελεύθερης επιλογής από τα προσφερόμενα στο Τμήμα ή από άλλα Τμήματα του ΑΠΘ, ώστε να αποκτήσει μια συγκεκριμένη προοπτική σπουδών, κατά τις επιδιώξεις του.
Έτσι, ο φοιτητής παίρνοντας το πτυχίο του μπορεί να εξασφαλίσει συγχρόνως
α) μία ολοκληρωμένη κατεύθυνση σπουδών ανάλογα με τα ελεύθερα επιλεγόμενα που θα δηλώσει (Βιβλική, Ιστορική, Δογματική, Λειτουργική, Κανονικού Δικαίου και Πατερικών Σπουδών),
β) την παιδαγωγική επάρκεια που απαιτεί ο νόμος, εφόσον δηλώσει τα τέσσερα υποχρεωτικά και υποχρεωτικά επιλογής μαθήματα καθώς και ένα μάθημα ελεύθερης επιλογής από τα δύο που έχουν οριστεί για την παιδαγωγική επάρκεια.
Αυτά είναι τα δυναμικά στοιχεία του προγράμματος, που εκτός από την πληρότητα και την πολυμορφία των σπουδών εξασφαλίζει για τους φοιτητές την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη δυνατότητα ευελιξίας και ελευθερίας στον καταρτισμό της ατομικής τους κατεύθυνσης σπουδών.